DỰ ÁN ĐÈN KÉO QUÂN
Dự án “Đèn Kéo Quân” là một chương trình thực hành thử nghiệm và khám phá moving image của Trung tâm Bảo trợ và Phát triển nghệ thuật APD, được khởi xướng và dẫn dắt bởi Curator/Nghệ sĩ Trần Lương. Chương trình quy tụ một số sinh viên và nghệ sĩ trẻ tham gia trực tiếp, sâu sát vào quá trình sáng tạo một tác phẩm video thực nghiệm: Bắt đầu từ phát triển ý tưởng/concept, tìm kiếm/khai thác chất liệu cho đến thảo luận, phân tích và xây dựng tổ hợp thành tác phẩm; Tiếp theo là sắp đặt và trình chiếu tác phẩm trong không gian cụ thể.
Lấy cảm hứng từ một trò chơi dân gian hấp dẫn phát triển qua nhiều thời kỳ cho đến gần đây. Đèn kéo quân là đồ chơi làm bằng giấy, tre trúc, gỗ, đèn dầu lạc…rất phổ biến từ làng quê đến thành thị (có sự tích). Đèn thường được treo vào tết trung thu. Cũng có loại đèn làm bằng gỗ, khảm với hoa văn cầu kỳ thường là vật treo phòng khách khá phổ biến ở các gia đình phong kiến trung lưu và thượng lưu.
Vì sự hấp dẫn thị giác và nội dung của nó mà người ta không chỉ mua đèn mà còn thử tự làm đèn với mọi vật liệu có thể kiếm được. Nhiều người tự nghĩ ra nội dung mới cho đèn và tự thiết kế hình thức của nó.
Đèn kể chuyện bằng hình ảnh kiểu rối bóng, Những đoàn người và thú vật phát sáng “Kéo quân’ chạy vòng quanh, với những đèn lớn ánh sáng mầu còn hắt ra chuyển động lung linh quanh nhà.. Nội dung thường kể về các câu chuyện sử thi quân lính đánh trận, rước rồng, múa sư tử, sau này có thêm tứ linh nhảy múa, nông dân kéo cày… thậm chí bộ đội ta truy đuổi quân Pháp v..v.. Có thể nói, Đèn kéo quân và Rối bóng (shadow puppet) là những gợi ý tiền thân của điện ảnh
Ý tưởng
Đèn kéo quân đã trở thành vật phẩm văn hoá dân gian ứng biến và phát triển theo thời gian, và hoàn toàn có thể sáng tạo các version của xã hội ngày nay. Hình ảnh con người trong thời đại đô thị hoá, đặc biệt với các tài xế công nghệ tất tả ngược xuôi “chạy như đèn cù” trong bối cảnh xã hội từng bước thích nghi với kinh tế thị trường, với phát triển công nghệ và phải đối mặt với suy thoái kinh tế thời dịch bệnh covid. Số phận của những shipper cùng tương lai của họ là rất bất trắc. Câu chuyện của các lao động nghèo làm nghề vận chuyển này rất phù hợp để tạo ra một version đèn kéo quân đương đại.
Tác phẩm
Sau gần 8 tháng làm việc (từ đầu tháng 7/2021 đến hết tháng 2/2022), nhóm 6 nghệ sĩ trẻ đã thực hành qua các giai đoạn như: Thảo luận về đề tài, loại hình, và dự kiến định hình cấu trúc của tác phẩm. Đi chọn đối tượng, địa phương. Quay tư liệu, xem tư liệu, thảo luận và phê bình. Dựng video và âm thanh. Viết text và cấu trúc phần vật liệu phụ hoạ.
Săp đặt video gồm 4 màn hình quay về 4 phía tạo thành hình hộp với 4 nhóm shipper có hình thức, chức năng, thành phần khác nhau. Các nhân vật chính trong đô thị thời covid luôn nằm ở giữa trung tâm screen cùng với đồ đạc mà họ chuyên chở.
Mọi thứ trong tác phẩm đều đang chuyển động: các shipper, hàng hoá, cảnh vật phía sau và dĩ nhiên cả người quay video! Nhưng với cấu trúc tốc độ và không gian có ý đồ, ta thấy dường như các shipper và hàng hoá ở trạng thái “đậu” ở trước mặt khán giả. Nó giống như ta đang ngồi trong tầu hoả chạy chậm nhìn thấy những phương tiện chạy cùng tố độ ngoài cửa sổ. Các tác giả đã cho chúng ta một cơ hội “chiêm ngưỡng” những người lao động luôn rất gần gũi về cự ly nhưng có vẻ như ta còn chưa chú ý và rất ít hiểu biết về họ. Tiếng gió luôn thổi bên tai, dịch bệnh và tai nạn luôn rình rập họ. Và cả những điều xấu hơn đã xảy ra không mong đợi từ con người như các loại giấy phép và mất việc.
Trên hết thảy – điều mà “Đèn kéo quân” vẫn thừa hưởng từ đèn kéo quân truyền thống – là hình ảnh của người lao động bất kể hoàn cảnh khó khăn, vẫn toát lên vẻ đẹp thẩm mỹ mang tinh thần bản địa và đặc điểm của một giai đoạn của phát triển. Hòa sắc và tạo hình không chỉ điển hình của tầng lớp lao động mà còn phản ánh hình ảnh chung của văn hoá đại chúng đương thời.
Cảm ơn nghệ thuật và các nghệ sĩ đã quan tâm đến họ, nhìn họ dưới cái nhìn thật nhân hậu. Và chắc khá đông trong chúng ta sẽ nhìn thấy chính mình vào một thời điểm nào đó trong cuộc đời.
Những “người hùng” shipper che mặt vô danh đang nghĩ gì? Lo lắng gì? Mong ước gì? Và họ sẽ đi về đâu?
–
Thông tin tác phẩm
Kéo quân
2021 – 2022
Sắp đặt video 4 kênh, loop, HD, màu, âm thanh
Nhóm nghệ sĩ: Lê Tú Anh, Hoàng Thảo, Nguyễn Thị Diệp, Trần Mạnh Hiệp, Nguyễn Minh Thành, Lê Thu Minh
–
Ảnh trưng bày